คำนำ เถรคาถาและเถรีคาถา
เถรคาถาและเถรีคาถา
เป็น 2 คัมภีร์ในขุททกนิกาย และเป็นส่วนสุดท้ายของคัมภีร์สุตตนิบาต.
คำว่า
เถระ หรือเถรีเป็นตำแหน่งที่ใช้เรียกพระภิกษุหรือภิกษุณีผู้ใหญ่ที่อุปสมบทเกินกว่า
10 พรรษา
สำหรับคำว่า
เถรี คือ ภิกษุณีหรือพระเถระผู้หญิง ซึ่งในปัจจุบันทางพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทถือว่าได้สิ้นวงศ์ไปแล้ว
แต่ทางพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายานยังถือว่ายังมีพระภิกษุณีนี้อยู่
คำว่า
คาถา หมายถึง กวีนิพนธ์ หรือคำประพันธ์ประเภทร้อยกรองในภาษาบาลี
ทั้งเถรคาถาและเถรีคาถา
เป็นคำร้อยกรองที่ประพันธ์โดยพระเถระและพระเถรีผู้ใหญ่ผู้สาวกของพระพุทธเจ้า
คำร้อยกรองที่เป็นเถรคาถามีทั้งสิ้น
263 คาถา ส่วนคำร้อยกรองของเถรีคาถามีรวมทั้งสิ้น 73 คาถา
ทั้งเถรคาถาและเถรีคาถาล้วนมีความสำคัญในทางพระศาสนาทั้งสิ้น
ที่พระเถระหรือพระเถรีกล่าวคำประพันธ์เหล่านี้
บ้างกล่าวเพราะความยินดีกับการที่ได้รู้แจ้งเห็นจริงในธรรม
บ้างกล่าวถึงความงดงามของป่าไม้ลำเนาไพร
แล้วก็กล่าวยกย่องถึงพระเมตตาธิคุณและพระกรุณาธิคุณของพระพุทธเจ้า
เถรคาถา
ที่กระผมได้ดำเนินการแปล จากพากษ์ภาษาบาลี ในพระไตรปิฎก เป็นภาษาไทย
ทั้งเป็นการแปลโดยอรรถและการแปลโดยยกศัพท์
เฉพาะในส่วนของการแปลโดยอรรถนั้น
กระผมได้เลือกสำนวนการแปลที่มีอยู่เดิมในพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับหลวง บ้าง
พระไตรปิฎก ฉบับมหาจุฬาฯ บ้าง มาใช้
ส่วนการแปลโดยยกศัพท์นั้น
กระผมยังไม่พบว่ามีที่ใดแปลไว้บ้าง กระผมก็เลยแปลสดๆโดยตนเอง
ซึ่งในบางคาถาได้อาศัยอรรถกถาเข้าช่วยเป็นอย่างมากจึงสามารถแปลได้
งาน
เถรคาถา ได้สำเร็จลุล่วงไปแล้ว และกระผมได้นำเสนอผ่านทาง Facebook
ไปแล้วด้วย คือ เถรคาถา เอกกนิบาต 2)
เถรคาถา ทุกนิบาต 3) เถรคาถา ติกนิบาต 4) เถรคาถา จตุกกนิบาต และ 5) เถรคาถา
ปัญจกนิบาต
เมื่อนำงานแปลทั้งหมดมารวมไว้ในที่เดียวกันใน
Microsoft Words ในหน้ากระดาษขนาดเอสี่
ได้ความยาวเป็นจำนวนรวมกัน190 หน้า
ขอขอบคุณท่านทั้งหลายที่ช่วยเป็นกองเชียร์ช่วยให้กำลังใจ
นับได้ว่างานนี้กระผมได้ทำไว้เพื่อเป็นอนุสรณ์ของการมีอายุครบ 73 ปีแล้ว
และหากบุญญาวาสนาส่งและชีวิตยังยืนยาวต่อไป กระผมก็จะทำไปเรื่อยๆพร้อมกับการสอนหนังสือและงานอื่นๆจนกว่า
เถรคาถา จะจบอย่างสมบูรณ์ในทุกนิบาต
ขอได้รับความขอบคุณจากกระผมครับ
พลเรือตรี
รองศาสตราจารย์ทองใบ ธีรานันทางกูร
3
เมษายน 2565