คำนำ เถรคาถาและเถรีคาถา

 

คำนำ เถรคาถาและเถรีคาถา

เถรคาถาและเถรีคาถา เป็น 2 คัมภีร์ในขุททกนิกาย และเป็นส่วนสุดท้ายของคัมภีร์สุตตนิบาต.

คำว่า เถระ หรือเถรีเป็นตำแหน่งที่ใช้เรียกพระภิกษุหรือภิกษุณีผู้ใหญ่ที่อุปสมบทเกินกว่า 10 พรรษา

สำหรับคำว่า เถรี คือ ภิกษุณีหรือพระเถระผู้หญิง ซึ่งในปัจจุบันทางพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทถือว่าได้สิ้นวงศ์ไปแล้ว แต่ทางพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายานยังถือว่ายังมีพระภิกษุณีนี้อยู่

คำว่า คาถา หมายถึง กวีนิพนธ์ หรือคำประพันธ์ประเภทร้อยกรองในภาษาบาลี

ทั้งเถรคาถาและเถรีคาถา เป็นคำร้อยกรองที่ประพันธ์โดยพระเถระและพระเถรีผู้ใหญ่ผู้สาวกของพระพุทธเจ้า

คำร้อยกรองที่เป็นเถรคาถามีทั้งสิ้น 263 คาถา ส่วนคำร้อยกรองของเถรีคาถามีรวมทั้งสิ้น 73 คาถา

ทั้งเถรคาถาและเถรีคาถาล้วนมีความสำคัญในทางพระศาสนาทั้งสิ้น ที่พระเถระหรือพระเถรีกล่าวคำประพันธ์เหล่านี้ บ้างกล่าวเพราะความยินดีกับการที่ได้รู้แจ้งเห็นจริงในธรรม บ้างกล่าวถึงความงดงามของป่าไม้ลำเนาไพร แล้วก็กล่าวยกย่องถึงพระเมตตาธิคุณและพระกรุณาธิคุณของพระพุทธเจ้า

เถรคาถา ที่กระผมได้ดำเนินการแปล จากพากษ์ภาษาบาลี ในพระไตรปิฎก เป็นภาษาไทย ทั้งเป็นการแปลโดยอรรถและการแปลโดยยกศัพท์

เฉพาะในส่วนของการแปลโดยอรรถนั้น กระผมได้เลือกสำนวนการแปลที่มีอยู่เดิมในพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับหลวง บ้าง พระไตรปิฎก ฉบับมหาจุฬาฯ บ้าง มาใช้

ส่วนการแปลโดยยกศัพท์นั้น กระผมยังไม่พบว่ามีที่ใดแปลไว้บ้าง กระผมก็เลยแปลสดๆโดยตนเอง ซึ่งในบางคาถาได้อาศัยอรรถกถาเข้าช่วยเป็นอย่างมากจึงสามารถแปลได้

งาน เถรคาถา ได้สำเร็จลุล่วงไปแล้ว และกระผมได้นำเสนอผ่านทาง Facebook ไปแล้วด้วย คือ  เถรคาถา เอกกนิบาต 2) เถรคาถา ทุกนิบาต 3) เถรคาถา ติกนิบาต 4) เถรคาถา จตุกกนิบาต และ 5) เถรคาถา ปัญจกนิบาต

เมื่อนำงานแปลทั้งหมดมารวมไว้ในที่เดียวกันใน Microsoft Words ในหน้ากระดาษขนาดเอสี่ ได้ความยาวเป็นจำนวนรวมกัน190 หน้า

ขอขอบคุณท่านทั้งหลายที่ช่วยเป็นกองเชียร์ช่วยให้กำลังใจ นับได้ว่างานนี้กระผมได้ทำไว้เพื่อเป็นอนุสรณ์ของการมีอายุครบ 73 ปีแล้ว และหากบุญญาวาสนาส่งและชีวิตยังยืนยาวต่อไป กระผมก็จะทำไปเรื่อยๆพร้อมกับการสอนหนังสือและงานอื่นๆจนกว่า เถรคาถา จะจบอย่างสมบูรณ์ในทุกนิบาต

ขอได้รับความขอบคุณจากกระผมครับ

พลเรือตรี รองศาสตราจารย์ทองใบ ธีรานันทางกูร

3 เมษายน 2565